1000-ականների սկզբին, երբ Իրանի ողջ տարածքը, հատկապես կենտրոնական, հյուսիսային և արևմտյան հատվածները լցված էին տարատեսակ թյուրքական օղուզական ցեղերով, որոնք կազմակերպվում, նոր տարածքներ էին գրավում ու ակնհայտ էր, որ սպառնալիք էին դառնալու հարուստ Բյուզանդական կայսրության համար, բյուզանդական կայսրերը, փոխանակ օգնեին ու հզորացնեին հայկական ֆեոդալական թագավորություններին՝ Անիի Բագրատունիներին, Վասպուրականի Արծրունիներին, Տարոն-Աղձնիքի Մամիկոնյան-Թոռնիկյաններին և մնացյալներին, որպես իրենց ու թյուրքերի միջև պատվարի, ընդհակառակը, լծվել էին դրանք քանդելուն, ճնշումների տակ հարկադրում էին որ իրենց տարածքները հանձնեն Բյուզանդիային, որի դիմաց թագավորներին և իշխաններին տարածքներ էին տալիս Անատոլիայի կենտրոնական հատվածներում կամ ծայրամասերում։

Իսկապես դրա վրա չորս կողմից այնքան հակասական «համեմունք» են լցնում, որ մարդիկ ապակողմնորոշվում են։

Այս ահավոր օրերին Երևան ժամանած ամերիկացի բարձրաստիճան հյուրերը չեն կարողանում թաքցնել իրենց ուրախությունը կատարվածից։ Նրանք այնքան անհաղորդ են մեր վշտին, որ չեն էլ հասկանում, թե ինչու պետք է ցույց չտան իրենց խանդավառությունը։

Արայիկն ասում էր. «Եթե Շուշին կորցրեցինք, ես ինքս ինձ կխփեմ»: Մեկ ուրիշն ասում էր. «Ես միշտ այստեղ եմ լինելու, մի պատ էլ մնա՝ նստելու եմ այդ պատի տակ»: Բաբայան Սյամոն ասում էր. «Ես վերջին մարդն եմ լինելու, ով դուրս կգա Արցախից»...

Արցախում աղետ է: Էթնիկ զտման, ցեղասպանության ականատեսն ենք: Պատերազմը շարունակվում է: Հայաստանում քաոս է:

Մի ավանտյուրիստ կար, ով 44-օրյա դավադրությունից առաջ՝ Աղդամից ազդարարում էր, որ այն իր հայրենիքն է:

Նիկոլը թուրք չէ, թուրքն ի՞նչ մեղք ունի։ Ո՛չ թուրքը, ո՛չ պարսիկը, ո՛չ հրեան, ո՛չ հույնը նման տականք չեն ծնել:

Վաղուց էր պետք հասկանալ, որ սա 88 թիվը չի իր բոլոր առումներով:

Ա՛յ ջադուբազներ, ղուռումսաղներ, բաշիբոզուկներ ու բեդովլաթներ, մինչև ձեր ձևափոխությու՞նն էր Հայաստանը դեմոկրատական, մարդու և ազատ խոսքի իրավունքները պաշտպանող, թե՞ հիմա...

Արցախում մենք պարտվեցինք որպես կենսունակ ազգ մնալու քննության առաջին փուլը։ Շուտով ստիպված կլինենք երկրորդ քննությունը տալ Հայաստանի մատույցներում, ու միայն այդ քննության արդյունքում կամ կանցնենք հաջորդ փուլ, կամ դուրս կմնանք ազգերի գոյության պայքարի էջերից։